Znaczenie wirusa zapalenia wątroby typu E u świń

Istnieje pięć głównych typów wirusowego zapalenia wątroby u ludzi, nazywanych zapaleniem wątroby typu A, B, C, D i E. Zapalenie wątroby typu E wywołane jest wirusem zapalenia wątroby typu E (HEV, nazwa taksonomiczna Orthohepevirus A), bezotoczkowym wirusem RNA z rodziny Hepeviridae. Według szacunków WHO, każdego roku na całym świecie dochodzi do około 20 milionów przypadków zakażenia HEV u ludzi. Transmisja tego wirusa odbywa się często drogą oralno- fekalną, co często jest związane ze złymi warunkami sanitarnymi i skażoną wodą pitną. U ludzi HEV jest często związany z łagodnym krótkotrwałym subklinicznym zakażeniem. Objawami ostrego zapalenia wątroby typu E mogą być żółtaczka, przemęczenie i nudności. Często jest to samoistnie zanikająca choroba przebiegająca z żółtaczką. W niektórych grupach wysokiego ryzyka może jednak dojść do ciężkiej niewydolności wątroby. Oprócz ludzi, HEV został również zidentyfikowany u wielu zwierząt domowych i dzikich. Jednak informacje dotyczące klinicznego znaczenia HEV u różnych gatunków zwierząt są nadal bardzo ograniczone. Szczepy HEV można podzielić na osiem różnych genotypów (tabela 1). Genotypy 1 i 2 są ograniczone do ludzi i powiązane z występowaniem epidemii. Wszystkie inne genotypy zostały zidentyfikowane u wielu różnych ssaków, i lista ta ciągle się wydłuża. Z  punktu widzenia zdrowia publicznego, genotypy 3, 4 i 7 przekraczają bariery gatunkowe, a tym samym mają największy potencjał zoonotyczny. Sporadyczne i klasterowe przypadki zapalenia wątroby typu E u ludzi związane były z konsumpcją zanieczyszczonej surowej lub niedogotowanej wieprzowiny, dziczyzny lub produktów z mięsa jeleni, a ostatnio mleka wielbłądziego.

Tabela 1: Klasyfikacja genotypowa wirusa wirusowego zapalenia wątroby typu E (HEV) lub Orthohepevirus A, z uwzględnieniem gospodarzy,  zasięgu występowania i potencjału zoonotycznego

U świń HEV został po raz pierwszy zidentyfikowany w 1997 r. i do tej pory uznaje się, że genotypy 3 (najczęstszy), 4, 5 i 6 krążą u świń i dzików (tabela 1). Infekcja HEV u świń wydaje się być ubikwitarna. Większość stad trzody chlewnej w głównych obszarach produkcji świń na świecie jest seropozytywna dla HEV. Zwykle świnie są zakażone subklinicznie, nie mają żadnych makroskopowych uszkodzeń wątroby, ale mogą wystąpić mikroskopowe łagodne wieloogniskowe zmiany limfoplazmocytowe zapalenia wątroby. Świnie zakażają się przez bezpośredni kontakt z odchodami zarażonych świń lub spożywająć wodę pitną lub paszę skażoną HEV. Zarażone świnie mają krótkotrwałą, 1-2 tygodniową wiremię (ryc. 1). Czas od zakażenia do siewstwa wirusa z odchodami może wynosić od 1 do 4 tygodni. Przeciwciała anty-IgM można wykryć po 1-3 tygodniach od zakażenia i może ono trwać do 10 tygodni po zakażeniu. Odpowiedź anty-IgG zwykle staje się wykrywalna w 1-3 tygodniu po zakażeniu i może utrzymywać się przez wiele miesięcy (ryc. 1). Większość  nowonarodzonych prosiąt posiada przeciwciała matczyne, które utrzymują się do 2-3 miesięcy i są uważane za ochronne. Kiedy poziom tych przeciwciał spada, większość świń zaraża się HEV i rozwija skuteczną odpowiedź immunologiczną.

Świnie i dziki są uważane za ważny rezerwuar zakażeń ludzi. Transmisja na ludzi odbywa się poprzez bezpośredni kontakt, spożycie niedogotowanej lub surowej wieprzowiny lub produktów pochodzących od dzików, takich jak kiełbasa. W różnych badaniach terenowych stwierdzono, że 2-11% komercyjnych wątrób świń ze sklepów spożywczych zlokalizowanych w Japonii, Europie i USA było dodatnich na obecność RNA HEV, a zakaźność HEV została potwierdzona na modelach zwierzęcych. Możliwa jest też pośrednia transmisja kontaktowa z produktami mającymi kontakt z gnojowicą pochodzącą od świń zakażonych HEV. HEV został zidentyfikowany w truskawkach polowych w Kanadzie oraz w mrożonych malinach i warzywach sałatkowych w Europie, prawdopodobnie z powodu skażenia wody nawadniającej uprawy. Ponadto, genotypy 3 i 4 HEV można często zidentyfikować w owocch morza, w tym ostrygach, płaskich ostrygach, omułkach i małżach, które podejrzewa się o bioakumulację wirusa z wody w ich tkankach trawiennych.

W ostatnich latach w Chinach dostępna była szczepionka HEV dla ludzi, która wydaje się być skuteczna. Pomimo opracowania i przetestowania szczepionki HEV dla świń, produkt ten nie jest dostępny w handlu, ponieważ zainteresowanie ze strony rynku jest obecnie ograniczone. Ludzie są bardziej narażeni na kontakt z HEV, ponieważ niedogotowana lub surowe wieprzowina i produkty pochodzące od dzików są coraz popularniejsze w niektórych grupach demograficznych, organy świń stosowane są w przeszczepach u ludzi, a produkty pochodzące od świń są coraz częściej stosowane w medycynie. Ponieważ zagrożenie narażeniem HEV wzrasta w populacjach ludzkich, pojawia się szansa na produkcję i certyfikację produktów mięsnych wolnych od HEV, w szczególności wieprzowiny.