0
Choroba obrzękowa dotyczy odsadzonych świń i objawia się ostrymi objawami ze strony układu nerwowego i wysoką śmiertelnością.
W latach 1960-tych i 1970-tych choroba powszechnie występowała w Europie i stanowiła ważną przyczynę śmiertelności prosiąt 1-2 tygodnie po odsadzeniu. W tamtych czasach często świnie odsadzano nie wcześniej niż w 5 tygodniu życia.
W końcu lat 1970-tych po upowszechnieniu się wcześniejszego terminu odsadzania i żywienia zoptymalizowanego dla młodych świń, z dużą zawartością odtłuszczonego mleka, choroba stała się rzadka.
Doświadczenie autora w zakresie choroby obrzękowej, pracującego w Wielkiej Brytanii i zagranicą między 1981 i 2015 rokiem, było ograniczone. Chorobę stwierdzono w trzech przypadkach:
- Dwa małe gospodarstwa gdzie prosięta odsadzano w wieku 5 tygodni i poziom higieny był niski. Problem był krótkotrwały.
- Jedna ferma komercyjna w latach 1990-tych stwierdziła straty z powodu choroby obrzękowej w okresie 4 tygodni. Problem nie powrócił.
Od 2014 roku wzrosła liczba przypadków choroby obrzękowej w Wielkiej Brytanii, Irlandii i kontynentalnej Europie czego powody pozostają nieznane. Opisany przypadek dotyczy wybuchu choroby w fermie komercyjnej wchodzącej w skład większego systemu, i której nie można było zwalczyć bez użycia szczepionki.
Opis fermy
W fermie przebywały warchlaki i tuczniki pochodzące z jednej fermy posiadającej 725 loch i produkującej prosięta w systemie tygodniowym.
Co tydzień ferma loch dostarczała około 360 prosiąt do jednego z 8 pomieszczeń warchlakarni o litej podłodze, w której znajdowało się 6 kojców. Średni wiek w dniu odsadzenia wynosił 29 dni.
Status zdrowotny systemu był przeciętny i występowały tam PRRSV, PCV2 i enzootyczne zapalenie płuc. Lochy rutynowo szczepiono przeciw różycy i kolibakteriozie. Prosięta szczepiono przeciw PCV2 w 3 tygodniu życia.
W 7,5 tygodniu po odsadzeniu pomieszczenia opróżniano, myto i dezynfekowano. Świnie naprzemiennie (co tydzień) przemieszczano do budynku tuczarni na fermie, lub do zewnętrznego obiektu. Na tym etapie świnie ważyły około 35 kg.
Ferma loch (A1 na rycinie 1) wchodziła w skład grupy otrzymującej loszki remontowe ze stada namnażającego, które dostarczało loszki do 5 ferm komercyjnych. Choroba obrzękowa była uprzednio stwierdzona w fermach A2 i A3, a następnie w fermie A4. W fermie A1 i w stadzie namnażającym choroby nie stwierdzono. W drugiej części piramidy (B) ani w stadzie zarodowym dostarczającym loszki do ferm namnażających również nie stwierdzono choroby.
Rycina 1. Struktura piramidy produkcyjnej – na fermach zaznaczonych na czerwono wystąpiła choroba obrzękowa w 2015-2016 roku.
Warchlaki utrzymywano w:
- Czterech “starych” pomieszczeniach ze słabym systemem ogrzewania i poziomem higieny co wiązało się z występowaniem biegunki i chorób skóry (wysiękowe zapalenie skóry, martwica uszu)
- Czterech “nowych” pomieszczeń z podłoga rusztową i dobrymi warunkami środowiskowymi
Przy odsadzeniu wszystkie świnie otrzymywały 2500 ppm cynku (3,1 kg tlenku cynku/t) w paszy starter przez 11-13 dni, a także dodatek do paszy na bazie kwasu benzoesowego. Następnie świnie w „starych” pomieszczeniach otrzymywały linkomycynę i spektynomycynę w paszy (2 kg/t) przez 28 dni. Świnie w „nowych” pomieszczeniach nie otrzymywały żadnych dodatków w paszy, poza paszą starter.
Śmiertelność świń od odsadzenia do 11,5 tygodnia w 2015 roku zawsze była niższa od 2%.
Problem kliniczny
W połowie marca 2016 roku obsługa poinformowała o objawach nerwowych u świń odsadzonych 16 dni wcześniej, z których wszystkie padły. W jednym tygodniu padło 10 świń a dwóch kolejnych padło po 5 świń.
Badanie kliniczne miało miejsce w drugim z tych trzech tygodni. Stwierdzono, że podobny przypadek miał miejsce kilka miesięcy wcześniej w fermie A3.
Szczegółowy wywiad wykazał następujące fakty:
- Nie stwierdzono niczego szczególnego jeśli chodzi o wiek czy wagę odsadzanych grup, w których wystąpił problem
- Prosięta wykazywały dobry apetyt a zmiana paszy na właściwą dla warchlaków odbyła się normalnie
- Dwie grupy, u których wystąpił problem przebywały w “starych” pomieszczeniach, a więc otrzymywały linkomycynę i spektynomycynę w paszy w czasie kiedy doszło do padnięć.
- Wszystkie przypadki śmierci miały miejsce w 15-18 dniu po odsadzeniu, około 4-7 dni po zaprzestaniu podawania paszy starter z tlenkiem cynku
- Wszystkie padłe świnie były w dobrej kondycji. Chore świnie nie reagowały poprawą po podaniu Amoksycyliny LA
Badanie sekcyjne dwóch świeżo padłych świń wykazało następujące zmiany:
- Obrzęk okolic oczy i skóry czaszki (Rycina 2).
Rycina 2. Obrzęk powiek u chorej świni.
2. Obrzęk tkanki podskórnej czaszki (rycina 3).
Rycina 3. Obrzęk tkanki podskórnej.
3. Silny obrzęk krezki okrężnicy (rycina 4).
Rycina 4. Obrzęk krezki okrężnicy.
4. Brak obrzęku sieci większej żołądka.
5. Mózg miał “mokry” wygląd (rycina 5).
Rycina 5. "Mokra" powierzchnia mózgu.
Badanie laboratoryjne wykazało:
- Obecność E. coli 0139 K82 (E4) w czystej kulturze w posiewie treści jelita jednej świni i mieszanej u drugiej świnie
- Testem multipleks PCR wykazano czynniki zjadliwości F18 (fed A) and STx2 (A subunit)
- Mikroskopowo w mózgu stwierdzono obrzęk okołonaczyniowy
Rozpoznanie choroby obrzękowej zostało potwierdzone. Wrażliwość szczepu E4 E. coli pokazano na rycinie 6.
Figure 6: E. coli E 4 isolate Sensitive Tests
| Antimicrobial | Disc Content | Result | Antimicrobial | Disc Content | Result |
|---|---|---|---|---|---|
| Apramycin | 15µg | S | Trimethoprim / Sulphamethoxazole | 25µg | R |
| Spectinomycin | 25µg | R | Ampicillin | 10µg | R |
| Neomycin | 10µg | S | Florfenicol | 30µg | S |
| Streptomycin | 10µg | R | Colistin Sulphate | 10µg | S |
| Amoxicillin / Clavulanic acid | 30µg | S | Enrofloxacin | 5µg | S |
| Cefpodoxime | 10µg | S | Doxycycline | 30µg | R |
| Ceftiofur | 30µg | S | Tetracycline | 10µg | R |
| Lincomycin / Spectinomycin | 109µg | R |
Początkowe zabiegi
Po przeprowadzeniu badania pośmiertnego zdecydowano, że każdy nowy przypadek będzie leczony przy użyciu trimetoprimu/sulfametoksazolu – zanim uzyskano wyniki badania wrażliwości na antybiotyki – lecz nie podjęto żadnych natychmiastowych działań. Na fermie nie było możliwości podawania antybiotyków w wodzie i zdecydowano o poczekaniu na dalszy rozwój sytuacji.
Rozwój sytuacji
Objawy kliniczne i liczba przypadków śmiertelnych uległy zmniejszeniu i przez kolejnych 18 tygodni nie stwierdzono przypadków choroby obrzękowej, co usprawiedliwiało wcześniejszą decyzję o niepodejmowaniu innych kroków.
Niestety w 04.08.2016 problem powrócił i w tym dniu padło 26 świń, jak poprzednio, w około 16 dni po odsadzeniu do jednego ze „starych” pomieszczeń.
Na podstawie wcześniejszych wyników badań diagnostycznych zdecydowano o podawaniu w paszy apramycyny (nadal nie było można podawać antybiotyku w wodzie). Padnięcia zostały powstrzymane lecz powróciły w jeszcze wyższej liczbie, po raz pierwszy również w “nowych” pomieszczeniach (rycina 7).
Po kilku tygodniach występowania dużych strat podjęto decyzję o zastosowaniu szczepionki zawierającej toksynę Stx2e u prosiąt przed odsadzeniem. Szczepionkę w objętości 1 ml podano wszystkim prosiętom w wieku 4, 3, 2 i 1 tygodnia. Następnie szczepionkę stosoano w 4 dniu życia. W czasie12 tygodni kiedy występowała choroba, średnia śmiertelność od odsadzenia do 11,5 tygodni życia wyniosła 6,25% ze szczytem na poziomie 16%. Stwierdzono, że śmiertelność ponad normę (1,5%) była spowodowana przez chorobę obrzękową. Część padnięć nastąpiła prawdopodobnie na skutek przewlekłej choroby obrzękowej lub wyniku PMWS. Natychmiast wycofano ze stosowania apramycynę i powrócono do poprzedniego podawania linkomycyny i spektynomycyny w „starych” pomieszczeniach. W „nowych” nie dodawano do paszy dodatków po 12-14 dniu po odsadzeniu. W paszy starter znajdował się tlenek cynku i kwasy organiczne.
Po rozpoczęciu szczepień – w tym prosiąt szczepionych przy odsadzeniu – średnia śmiertelność spadła do 1% i nie stwierdzano objawów klinicznych choroby obrzękowej.
Rycina 7. Śmiertelność tygodniowo w czasie występowania choroby obrzękowej; ; 1 = pierwsze objawy zanikają po 3-4 tygodniach; 2 = ponowne pojawienie się choroby z większym nasileniem; 3 = pierwszy tydzień po szczepieniu prosiąt
Dyskusja
Wystąpienie opisanego przypadku skłania do zadania kilku pytań.
- Dlaczego od 2015 roku choroba obrzękowa znowu występuje jako poważny problem? Nie wiadomo.
- Dlaczego problem wystąpił tylko w jednej części piramidy produkcyjnej lecz nie w fermie namnażającej? Nie wiadomo.
- Dlaczego choroba występuje u prosiąt starszych niż w klasycznej postaci? Może tak być ze względu na:
- Wcześniejsze odsadzanie niż w latach 1960-tych i 1970-tych; padnięcia stale występują w 6-7 tygodniu życia.
- Skutki podawania tlenku cynku i kwasów organicznych. Choroba pojawiła się po eliminacji z paszy tych składników. Inne doświadczenia wskazują, że przedłużenie podawania tlenku cynku (niezgodnie z zaleceniem) i/lub kwasów organicznych w paszy czy wodzie może chronić przed chorobą. Jednak jak pokazuje opisany przypadek efektem może być jedynie opóźnienie jej wystąpienia.
- Dlaczego podawanie apramycyny opóźniło lecz zaostrzyło przebieg choroby? Wiadomo, że niektóre szczepy E. coli – szczególnie 0157 u ludzi – reagują rozpadem ich DNA lub stresem oksydacyjnym na skutek wydzielania fagów co prowadzi do dużego wzrostu produkcji toksyn. Mimo wyniku antybiogramu i bakteriobójczego działania aminoglikozydów można spekulować, że do tego doszło w opisywanym przypadku. Inni lekarze donosili o takim działaniu aminoglikozydów.
Wniosek
Choroba obrzękowa jest obecnie powszechną chorobą ośrodkowego układu nerwowego i należy ją różnicować z zapaleniem opon mózgowych. Leczenie antybiotykami jest często zawodne. Szczepienie szczepionkami opartymi na toksynach shiga lub vero jest skutecznie klinicznie i ekonomicznie.
