0
Aktualna sytuacja
Północne Włochy (Piemont, Liguria, Lombardia, Emilia-Romania i Toskania) są pierwotnym epicentrum i nadal stanowią najbardziej problematyczny obszar. Po wprowadzeniu wirusa afrykańskiego pomoru świń (ASF) szybko rozprzestrzenił się on w populacji dzików, co ułatwiła ciągłość siedlisk, duże zagęszczenie oraz złożony teren. Obszary objęte ograniczeniami wzrosły z początkowych 1 000 km2 do ponad 21 000 km2 obecnie. Dwudziestokrotny wzrost od 2022 roku pokazuje, że początkowe środki zwalczania nie zadziałały zgodnie z oczekiwaniami.
Obszar metropolitalny Rzymu, gdzie choroba została wprowadzona w kwietniu 2022 roku w wyniku działalności człowieka, stanowi przykład skutecznej eliminacji. Zamknięcie przejść pod obwodnicą Grande Raccordo Anulare, w połączeniu z intensywnym nadzorem pasywnym i ukierunkowaną depopulacją prowadzoną wyłącznie za pomocą pułapek, umożliwiło usunięcie wirusa w stosunkowo krótkim czasie (ostatni przypadek latem 2023 r.). Obecnie stolica jest oficjalnie wolna od choroby.
W środkowych i południowych Włoszech (Kampania, Basilicata i Kalabria) dwa niezależne wprowadzenia wirusa spowodowały dwa ogniska o ograniczonym zasięgu, bez znaczącego rozszerzenia obszarów objętych restrykcjami. Łącznie obszary te obejmują około 5 000 km2, jednak sytuacja wydaje się mniej skomplikowana niż na północy. W Kampanii i Basilicacie niska czułość systemu nadzoru nie pozwala całkowicie wykluczyć obecności wirusa, natomiast Kalabria jest obecnie na dobrej drodze do uzyskania statusu wolnego od choroby.
Łącznie obszary dotknięte ASF obejmują obecnie ponad 25 000 km2, przy czym północ pozostaje głównym wyzwaniem, a Rzym – przykładem skutecznej strategii.
Foto 1. Mapa ognisk ASF.
Podstawy zarządzania
Doświadczenia międzynarodowe pokazują, że zarządzanie ASF u dzików wymaga logicznej sekwencji działań:
- Zatrzymania fali epidemicznej, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa.
- Wykorzystania naturalnej śmiertelności wirusa, pozwalając epidemii drastycznie zmniejszyć liczebność zakażonej populacji.
- Ograniczenia pozostałej populacji po tym, jak wirus spowodował już załamanie liczebności, aby zapobiec szybkiemu odrodzeniu.
Zasady te można skutecznie wdrożyć tylko wtedy, gdy towarzyszą im dwa kluczowe narzędzia: funkcjonalne ogrodzenia ograniczające rozprzestrzenianie się wirusa oraz szeroko zakrojony nadzór pasywny monitorujący jego rozwój, umożliwiający identyfikację przejścia do fazy endemicznej i potwierdzenie eradykacji.
Foto 2. PIG BRIG – innowacyjna pułapka na dziki opracowana przez ISPRA.
Co zadziałało, a co nie
W północnych Włoszech wdrażana strategia była niespójna i fragmentaryczna. Ogrodzenia nie zostały ukończone na czas, depopulację prowadzono nieregularnie i bez koordynacji, a nadzór wykrywał znacznie mniej padliny, niż oczekiwano. W wielu przypadkach zgłoszenia pochodziły od obywateli, a nie z ustrukturyzowanych systemów poszukiwawczych.
Z kolei w Rzymie konsekwentna realizacja zaleceń pokazała, że szybkie i skoordynowane działania mogą przynieść efekty. Jasna struktura zarządzania, współpraca międzyinstytucjonalna oraz przejrzysta komunikacja umożliwiły szybką eliminację wirusa.
W środkowych i południowych Włoszech środki były wdrażane bardziej stopniowo, ostrożnie i konsekwentnie. Choć brak nowych przypadków jest zachęcający, system nadzoru nadal wymaga wzmocnienia, aby potwierdzić, że wirus rzeczywiście został wyeliminowany w Kampanii i Basilicacie.
Problemem wspólnym dla wszystkich obszarów jest fragmentacja odpowiedzialności. Decyzje regionalne nie zawsze były zgodne ze strategią krajową, co prowadziło do opóźnień i niespójności. Lokalny sprzeciw wobec ogrodzeń czy zawieszenia polowań często spowalniał kluczowe działania.
Wnioski i perspektywy
Przyszłość walki z ASF we Włoszech zależy od zdolności do stworzenia jednolitej wizji, która wyraźnie odróżnia zarządzanie wirusem u dzików od zarządzania nim u świń domowych.
W sektorze hodowlanym priorytety — bioasekuracja, kontrole i nadzór — są obecnie wspólne. W przypadku dzików podejście wciąż pozostaje bardziej niespójne i reaktywne.
Aby się poprawić, Włochy będą musiały:
- zdefiniować jasną strategię krajową, uzgodnioną na wszystkich szczeblach administracji;
- zainwestować w nadzór pasywny i komunikację ryzyka, kluczowe narzędzia angażujące interesariuszy, myśliwych i obywateli;
- utrzymać spójność i ciągłość w podejmowaniu decyzji, unikając wahań wynikających z presji lokalnej lub percepcji społecznej.
Najskuteczniejsze doświadczenia — takie jak przypadek Rzymu — pokazują, że szybkie, skoordynowane i jasno komunikowane działania mogą doprowadzić do eradykacji wirusa.
