0
Odsadzenie od matki stanowi jedną z najtrudniejszych fizjologicznych i żywieniowych przemian w życiu prosiąt. Przejście z płynnej, łatwo przyswajalnej diety na stałą, bogatą w zboża, następuje w okresie, gdy przewód pokarmowy jest nadal w fazie rozwoju, co oznacza wysoką wrażliwość fizjologiczną i metaboliczną (Pluske, 2016).
W okresie laktacji pH żołądka jest regulowane przez kwas mlekowy wytwarzany w wyniku fermentacji laktozy (Cranwell i in., 1968). Jednak po odsadzeniu endogenna produkcja kwasu solnego jest ograniczona, co powoduje wzrost pH żołądka do wartości bliskich 5,0 (Kidder i Manners, 1978). Podwyższone pH zmniejsza aktywność pepsyny, która ma kluczowe znaczenie dla trawienia białek, co sprzyja rozprzestrzenianiu się patogenów (Longland, 1991; Bolduan i in., 1988).
W tym kontekście istotne znaczenie ma zdolność wiązania kwasów (ZWK), a w szczególności ZWK-4, definiowana jako ilość kwasu niezbędna do obniżenia pH 1 kg paszy do 4,0. Próg ten sprzyja optymalnej aktywności pepsyny i kontroli mikrobiologicznej w przewodzie pokarmowym (Lawlor et al., 2005).
Wartości ZWK-4 różnią się w zależności od składników. Są one wysokie w przypadku minerałów, takich jak węglan wapnia i tlenek cynku, a także białek pochodzenia roślinnego, takich jak śruta sojowa. Warner i in. (2022) wykazali poprawę wydajności produkcji poprzez zmniejszenie ilości składników podwyższających ZWK-4.
Zastosowanie ZWK-4 w żywieniu prosiąt
Od czasu przedstawienia tej hipotezy przez Jasaitisa i wsp. (1987) liczne badania wykazały, że dieta o niskim wskaźniku ZWK-4 sprzyja bardziej kwaśnemu pH żołądka. Bolduan i wsp. (1988) oraz Blank i wsp. (1999) odnotowali korzyści w zakresie strawności białka i zmniejszenia biegunki. Następnie badania przeprowadzone przez Lawlor i in. (2005) oraz Gómez-Conde i in. (2012) potwierdziły związek między niskim poziomem ABC-4 a poprawą przyrostu masy ciała, konwersji paszy i zdrowia układu pokarmowego.
Ewolucja ZWK-4 w różnych fazach produkcji
Wraz z wiekiem wzrasta zdolność prosiąt do produkcji kwasu solnego, co pozwala na stopniowe zwiększanie zawartości ZWK-4 w paszy. Składniki takie jak zboża mają niskie wartości ABC-4 (43-147 mEq/kg), podczas gdy minerały, takie jak węglan wapnia (18 384 mEq/kg) i tlenek cynku (21 863 mEq/kg), mają znaczący wpływ alkalizujący (Stas et al., 2022).
W praktyce w pierwszych fazach po odsadzeniu stosuje się diety o niskiej wartości ZWK-4 (faza 1 i faza 2), stopniowo zwiększając ją w paszach prestarterowych (PS-1 i PS-2) do wartości bliskich 400 mEq/kg, co odzwierciedla dostosowanie do rozwoju układu pokarmowego prosiąt (wykres 1).
Składniki podnoszące poziom ZWK-4
Wartość ZWK-4 paszy zależy bezpośrednio od użytych składników. Za wzrost całkowitej wartości ZWK-4 odpowiadają głównie minerały, takie jak tlenek cynku i węglan wapnia, nawet przy niewielkim udziale w składzie. Inne składniki, które mają znaczący wpływ, to fosforan dwuwapniowy oraz premiksy witamin i minerałów. Jeśli chodzi o białka, mączki pochodzenia zwierzęcego mają wysokie wartości, podobnie jak konwencjonalna śruta sojowa, podczas gdy mączki sojowe fermentowane mają znacznie niższe wartości, co stanowi korzystną opcję dla obniżenia ZWK-4. Z drugiej strony zboża utrzymują niskie wartości ZWK-4, co czyni je preferowanymi składnikami diet o niskim wpływie alkalizującym.
Rozumiejąc, które składniki podnoszą poziom ZWK-4, możemy opracować skuteczne strategie jego obniżania w recepturach. Tabela 1 przedstawia poziom ZWK-4 niektórych powszechnie stosowanych składników w paszach dla prosiąt (mEq/kg).
Tabela 1. ZWK-4 niektórych składników stosowanych w dietach prosiąt (mEq/kg). (Na podstawie Stats et al., 2022 i Lawlor et al., 2005.)
| Składnik | ZWK-4 (Stas et al., 2022) | ZWK-4 (Lawlor et al., 2005) |
|---|---|---|
| Kukurydza | 84 | 111 |
| Sorgo | 110 | - |
| Pszenica | - | 108 |
| Jęczmień | 77 | 113 |
| Śruta sojowa | 602 | 642 |
| Ekstrudowana śruta sojowa | 567 | - |
| Koncentrat białka sojowego | 737 | - |
| Sfermentowana mączka sojowa | 207 | - |
| Wysłodki buraczane | 151 | 191 |
| Mączka rybna | 1380 | 738 |
| Osocze bydlęce | 713 | - |
| Suszona rozpyłowo plazma krwii | 440 | - |
| Mleko odtłuszczone | - | 756 |
| Permeate | 520 | - |
| Laktoza | 53 | - |
| Calcite | 18384 | 12932 |
| Tlenek cynku | 21863 | 16321 |
| Fosforan jednowapniowy | 73 | - |
| Fosforan dwuwapniowy | 2693 | 3098 |
| Sól | 15 | 83 |
| Wodorowęglan sodu | - | 12566 |
| Premix witaminowy | 10767 | - |
| Premix mineralny | 7867 | - |
| Chlorek choliny | 40 | 101 |
| L-lizyna | 83 | 123 |
| DL-metionina | 137 | 192 |
| L-treonina | 160 | 218 |
| L-tryptofan | 120 | 179 |
| L-walina | 193 | - |
| Kwas fumarowy | - | -10862 |
| Kwas mrówkowy | - | -13550 |
| Kwas cytrynowy | - | -56.5 |
| Kwas mlekowy | - | -7214 |
| Kwas octowy | - | -5079 |
| Kwas propionowy | - | -2283 |
Strategie ograniczania ZWK-4
Różne strategie żywieniowe mogą zmniejszyć ZWK-4 w paszy:
- Częściowe zastąpienie śruty sojowej: Stosowanie sfermentowanych lub poddanych obróbce enzymatycznej koncentratów białka sojowego znacznie obniża wartość ZWK-4 diety (Stas et al., 2022).
- Ograniczenie/wycofanie farmakologicznego tlenku cynku: Praktyka ta nie tylko obniża wartość ZWK-4, ale jest również zgodna z przepisami obowiązującymi w niektórych krajach.
- Alternatywy dla węglanu wapnia: Zmniejszenie lub częściowe zastąpienie innymi źródłami wapnia poprawia środowisko w żołądku, jak wykazali Warner i in. (2022).
- Strategiczne stosowanie środków zakwaszających: Dodanie kwasów organicznych, takich jak mrówkowy, cytrynowy lub mlekowy, kompensuje alkalizujące działanie niektórych składników.
Związek między ZWK-4 a wydajnością produkcyjną
Liczne badania potwierdzają pozytywny związek między obniżeniem ZWK-4 a wydajnością produkcyjną prosiąt. Batononon-Alavo i in. (2016) oraz Warner i in. (2022) wykazali poprawę dziennego przyrostu masy ciała i wydajności paszy dzięki strategiom zmniejszającym ZWK-4.
Kilka mechanizmów może wyjaśniać te pozytywne efekty. Niższe pH żołądka sprzyja:
- Zwiększonej strawność białka: poprzez wzmocnienie działania pepsyny.
- Lepszemu zdrowiu jelit: poprzez zmniejszenie ryzyka infekcji i biegunki.
- Zwiększonemu rozwojowi przewodu pokarmowego: poprzez pobudzanie produkcji enzymów trawiennych i wzrostu kosmków jelitowych.
- Pozytywnej modulacja mikroflory jelitowej: poprzez pobudzanie rozwoju pożytecznych bakterii.
Należy jednak pamiętać, że na związek między ZWK-4 a wydajnością produkcyjną wpływa wiele czynników, takich jak stan zdrowia zwierząt, warunki środowiskowe i ogólny skład diety. Łącznie zmiany te mogą wyjaśniać wzrost dziennego przyrostu masy ciała i wydajności paszy odnotowany w różnych badaniach.